کورتیزول یا هورمون استرس یک هورمون بسیار مهم در بدن می‌باشد و به صورت مستقیم و غیرمستقیم بر بسیاری از مکانسیم‌های بدن شما تاثیر می‌گذارد
چرا بالا بودن میزان کورتیزول می تواند به بدن آسیب برساند؟
کورتیزول یا هورمون استرس یک هورمون بسیار مهم در بدن می‌باشد و به صورت مستقیم و غیرمستقیم بر بسیاری از مکانسیم‌های بدن شما تاثیر می‌گذارد. اما اگر این هورمون از حالت تعادل خارج شود می‌تواند مشکلات و عوارض بسیار جدی را در بدن ایجاد کند. در ادامه‌ی مقاله در رابطه با مشکلاتی که عدم تعادل این هورمون در بدن می‌تواند ایجاد کند به شما توضیح خواهیم داد.
در ابتدا با اصلی‌ترین عارضه‌ی افزایش بیش از حد کورتیزول در بدن یعنی چاق و افزایش وزن شروع خواهیم کرد.
1.افزایش وزن
کورتیزول یکی از 4 هورمونی است که به طور مستقیم بر وزن بدن شما اثر می‌گذارد.
کورتیزول با اتصال به گیرنده‌های هیپوتالاموس مستقیما بر مصرف غذا تاثیر می‌گذارد و با افزایش اشتها، و میل به خوردن قند منجر به افزایش وزن می‌شود.
از دیگر عوارض بالا بودن کورتیزول این است که به طور غیرمستقیم با تنظیم سایر هورمون‌هایی که در طول استرس آزاد می‌شوند مانند CRH، لپتین و NPY (نوروپپتید Y) بر اشتها تأثیر می‌گذارد.
کورتیزول ترشح لپتین را از سلول‌های چربی افزایش می‌دهد.
کورتیزول مقاومت به انسولین را افزایش می‌دهد که این موضوع در طولانی مدت منجر به افزایش سطح انسولین می‌شود. بالا بودن سطح انسولین می‌تواند بر ریکاوری و چربیسوزی تاثیر بگذارد.
2.اختلالات شناختی
هیپوکامپ مغز (مرکز حافظه و یادگیری) حاوی بسیاری از گیرنده‌های کورتیزول است. سطح بالای کورتیزول در طولانی مدت منجر به کوچک شدن هیپوکامپ می‌شود.
مطالعات انجام شده روی افراد مسن نشان می‌دهد که افرادی که سطح کورتیزول بالایی دارند، به طور قابل توجهی دچار از دست دادن حافظه می‌شوند.
استرس و کورتیزول بالا نوروژنز یا توانایی ایجاد نورون‌های جدید را در مراکز حافظه (هیپوکامپ) کاهش می‌دهد.
3) ضعف سیستم ایمنی بدن
کورتیزول علاوه بر کاهش التهاب منجر به تضعیف سیستم ایمنی بدن نیز می‌شود، به همین علت افراد را بیشتر در معرض بیماری قرار می‌دهد.
4)افزایش ریسک بیماری های قلبی عروقی
کورتیزول با افزایش فشار خون در عروق می‌تواند باعث ایجاد حمله‌ی قلبی شود. ترشح مداوم کورتیزول و سطح بالای کورتیزول به رگ های خونی آسیب می‌رساند.
کورتیزول با حفظ سدیم، دفع پتاسیم و انقباض عروق خونی و همچنین با افزایش حساسیت عروق خونی به اپی نفرین و نوراپی نفرین فشار خون را افزایش می‌دهد.
5) پوکی استخوان
کورتیزول ساخت سلول‌های استخوانی (استئو بلاست) و کلاژن را کاهش می‌دهد. بنابراین منجر به کاهش تراکم استخوان می‌شود.
کورتیزول جذب کلسیم را کاهش می‌دهد، بنابراین در صورت بالا بودن کورتیزول شما دچار کمبود کلسیم خواهید شد.
6) اختلال در عملکرد جنسی
سطوح بیش از حد کورتیزول نیز می‌تواند فعالیت جنسی را مختل کند. هنگامی که کورتیزول بیش از حد تولید می‌شود، هورمون‌های جنسی در مقادیر معمول خود تولید نمی‌شوند، زیرا در همان مکان، یعنی در غدد فوق کلیوی تولید می‌شوند.
7) تحلیل رفتن عضلات
بر اثر استرس مزمن، هورمون رشد کاهش می‌یابد. کورتیزول جذب آمینو اسید توسط عضلات را کاهش می‌دهد و سنتز پروتئین را مهار می‌کند. این بدان معناست که در ساخت عضله اختلال ایجاد می‌کند. علاوه بر اختلال در ساخت عضله کورتیزول منجر به تجزیه عضلات نیز خواهد شد.
کلاژن مولکولی است که بافت همبند را می‌سازد و در عضلات، تاندون‌ها و مفاصل و همچنین در سراسر بدن یافت می‌شود. بالا بودن کورتیزول تولید کلاژن را مهار می‌کند.
8) افزایش زمان ترمیم زخم در نتیجه کورتیزول بالا
افزایش کورتیزول باعث افزایش زمان ترمیم زخم در بزرگسالان می‌شود.
براساس مطالعات انجام شده کسانی که روز بعد از آسیب کمترین سطح کورتیزول را داشتند، سریع‌ترین زمان بهبودی را داشتند.
9) اضطراب و افسردگی ناشی از کورتیزول بالا
کورتیزول باعث می‌شود که در روند انتقال دهنده‌های عصبی مغز، مانند سرتونین که بر خلق‌و‌خو، اشتها و خواب تاثیر می‌گذارد اختلال ایجاد شود و به طور بالقوه‌ای منجر به افسردگی می‌شود.
10.ریکاوری
بهبودی پس از یک آسیب ورزشی می‌تواند استرس‌زا باشد. اگر بعد از آسیب تنها موضوعی که به آن فکر می‌کنید برگشت به تمریناتتان و این موضوع در شما منجر به استرس می‌شود. بهتر است بدانید که استرس مدت زمان بهبودی را افزایش می‌دهد.
کورتیزول یا هورمون استرس در تنظیم قند خون، الکترولیت‌ها، کنترل التهاب و کمک به متابولیسم چربی، پروتئین و کربوهیدرات، بی خوابی، تجزیه ی بافت ها و عضلات، التهاب و عملکرد سایر هورمون‌ها نقش دارد. به همین دلیل به طور مستقیم می‌تواند بر مدت زمان بهبودی تاثیر بگذارد.
علل کورتیزول بالا چیست؟
سطوح بالای کورتیزول می‌تواند ناشی از سندرم کوشینگ باشد، اختلالی که در آن بدن کورتیزول بیش از حد تولید می‌کند. کوشینگ به نوبه خود می‌تواند ناشی از فعالیت بیش از حد غدد فوق کلیوی، تومور غده فوق کلیوی یا استروئیدها باشد.
در سندرم کوشینگ، تجمع چربی در شکم، گردن و گونه افزایش و در نقاط دیگر کاهش می‌یابد. سندرم کوشینگ می‌تواند منجر به تجمع چربی در کبد نیز شود.
از دیگر دلایل افزایش بیش از حد کورتیزول می‌تواند : بیماری کبد یا کلیه، چاقی، افسردگی، بارداری، بیماری‌های دیگر .. باشد.
افزایش کورتیزول می‌تواند با عفونت‌های ویروسی، مصرف زیادکافئین، نخوابیدن، ورزش‌های هوازی شدید یا طولانی مانند دویدن یا بالا رفتن از پله‌ها، نخوردن غذای کم‌کالری، استرس زیاد و … نیز مرتبط باشد.
جمع بندی
استرس و کورتیزول می‌توانند به شدت برای ما مضر باشند. اما کورتیزول فی نفسه هورمون بدی نیست! برعکس برای بقای ما نیز ضروری است.
خوب یا بد بودن کورتیزول بستگی به دوز آن دارد بنابراین ما باید از استرس زیاد و سطح بالای کورتیزول اجتناب کنیم.
کاهش استرس و در نتیجه کاهش کورتیزول یک موضوع کاملا فردی است و به دلایل استرس بستگی دارد.
بنابر میزان استرس و شرایط خود می‌توانید از راهکار‌های مختلفی مانند: مدیتیشن و یا فعالیت‌های بدنی مانند یوگا و پیلاتس و حتی مطالعه‌ی کتاب و شرکت در کلاس‌های رقص استفاده کنید.